Алматыда Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні қарсаңында ”Reuse. Recycle. Reduce” тұрақты сән және өнер шарасы өтті, деп хабарлады Qainarinfo.kz.

Іс-шараны БҰҰ-ның Қазақстандағы Тұрақты үйлестірушісі кеңсесі, Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы (ЮНЕП) және елдің жетекші банкі Halyk ұйымдастырып, кең аудиторияны тартып, қатысушыларды пластикалық ластануға қарсы жаһандық күреске қосылуға шабыттандырды.

Halyk Alañy алаңында өткен шара барысында қонақтар Молдақұл Нарымбетов пен Саид Атабековтің қайта өңделген материалдардан жасалған арт-инсталляцияларының бірегей көрмесін тамашалады. Бұл өнер туындылары пластикті қолдану мен оның қоршаған ортаға тигізетін әсеріне байланысты түрлі проблемаларды айқын көрсетті. Іс-шараның ең қызықты сәттерінің бірі – жас дизайнерлердің жаңа қағидасы бойынша жасаған киім топтамасының көрсетілімі болды. Бұл шығармашылық киімдер қоршаған ортаны сақтауға көмектесетін тұрақты сән әлеуетін көрсететін материалдарды қайта пайдалану және қайта өңдеу идеясын жүзеге асырды.

Қазақстандағы БҰҰ-ның Тұрақты үйлестірушісі-Стори іс-шара қонақтарына сөйлеген сөзінде: «Біз өнер мен сәннің өзгерістер мен хабардарлықты арттыру үшін үлкен әлеуеті бар екеніне сенімдіміз. Арт инсталляция көрмесі мен сән көрсетілімдері бізге шығармашылық пен инновация ресурстарды тұрақты пайдалануға және қалдықтарды азайтуға қалай әкелетінін көруге мүмкіндік берді. Пластмассаның ластану қасіреті – бүкіл әлем бойынша әрбір қауымдастыққа әсер ететін көрінетін қауіп. Біз үкіметтер мен бизнестен азаматтық қоғамға дейінгі барлық секторларды шешімдерді табу және қолдау үшін бірігуге шақырамыз. Біз бірге оң өзгерістерге қолжеткізе аламыз және біз үшін және болашақ ұрпақ үшінтұрақты және жасыл болашақ жасай аламыз»,– деді.

Қоршаған ортаны сақтаудағы жеке жауапкершілік пен бірлескен күш-жігердің маңыздылығын Халық банкінің басқарма төрайымы Үміт Шаяхметова атап өтті:

«Halyk өз қызметін жоғары қаржылық көрсеткіштерге назар аударып қана қоймай, әлеуметтік және экологиялық жауапты Банк болуға ұмтылады. Біз ESG халықаралық стандарттарына сәйкес есебін жариялай бастаған және БҰҰ Жаһандық шартына қосылған алғашқы қазақстандық банк болдық. Біз “жасыл” несиелеу туралы келісім аясында қаржыландыруды бірінші болып бастадық. Қол жеткізілген жетістіктер үшін мақтанышпен біз осы бағытта жұмыс істеуді жалғастырамыз және клиенттерімізді, әріптестерімізді және серіктестерімізді жасыл және саналы қоғам құру үшін күш біріктіруге шақырамыз. Біз таңдалған мақсаттардың дұрыстығына деген сенімділіктен және жақсы нәтижеге жетуге ұмтылудан шабыттанамыз. Бүгін біз іс-шараның барлық қонақтарын және тұрақтылық пен қайталама пайдалану тақырыбына жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік беретін талантты дизайнерлерді қарсы алуға қуаныштымыз».

Өнер арқылы қайта пайдалану тақырыбын ашу Halyk үшін қалыптасқан дәстүр екенін айта кеткен жөн. 2018 жылы банктің Алматыдағы бас кеңсесінің кіреберісінде утилизацияланған көліктердің бөлшектерінен жасалған Зұлхайнар Қожамқұловтың «Мерген» мүсіндік композициясы орнатылды. Стеймпанк өнер нысаны тарихпен жаңа технологиялардың, көнелік пен қазіргі заманның синтезі идеясын бейнелейді. Мүсін қала пейзажын тамаша толықтырып, тұрғындар мен туристерді қызықтыратын орындардың біріне айналды, ал орындаудың өзіндік техникасы елімізде де, шетелде де кең танымалдыққа ие болды.

Іс-шараның тағы бір маңызды бөлімі – «Jip-Jinamé» клубы ретінде алғаш рет өнер көрсеткен қазақстандық жас өнерпаздардың (Адель Біләлова, Аружан Жұмабек, Дария Нұртаза, Зайнап Балагудинова, Медина Базарғали) өнер көрсетуі.

«Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні 2023 – бұл үкіметтерді, жеке секторды және өнеркәсіпті тағы да көбірек инвестициялауға және пластикалық ластануды тоқтату үшін шешімдерді енгізуге шақыру мүмкіндігі. Пластикалық ластану адамзаттың да, планетаның да денсаулығына үлкен қауіп төндіреді. Ол үштік планеталық дағдарысқа – климаттың өзгеруіне, биоәртүрліліктің жоғалуына, ластануға және қалдықтарға ықпал етеді. Бұл Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күнінің тақырыбы пластикалық ластануды тоқтатудың және айналмалы экономикалық модельге көшудің мүмкін жолдарын көрсетеді», – деп қорытындылады ЮНЕП Орталық Азиядағы жетекшісі Айдай Құрманова.

“Reuse. Recycle. Reduce” қазақстандықтардың шабыталуына және пластиктің ластануы проблемасымен күресуге өз үлестерін қосуға мүмкіндік берді. Іс-шара #BeatPlasticPollution халықаралық үндеуінің маңыздылығын растады және әрбір адамның күнделікті өмірінде тұрақты және жауапты шешімдер қабылдау қажеттілігіне назар аударды.

Афионды апиынымен қоса артта қалдырып, Бейшеһерге жеттік.

Бейшеһер — Коньяға жақын орналасқан қала. 70 мың тұрғыны бар. Мұндағы көне мешіт Эшфорфоглудың тарихы ХІІІ ғасырдан тамыр тартады. Ерекшелігі көп. 48 бөрене көтеріп тұрған мешіт балқарағайдан өрілген. Ағаш түзу болып, өз қасиетін ұзақ сақтауы үшін алты ай суда ұсталып, содан кейін ғана құрылысқа пайдаланылған екен. Биіктігі 7,5 метр. Әрқайсысының диаметрі 40 см шамасында.

Мешіттің дәл ортасына қарға арналып терең ор қазылған. Оған қыс бойы жақын жердің қарын жинап, мешітті салқындатуға пайдаланып, тоңазытқыш ретінде қолданған.

Бейшехирдегі көлдің де маңызы зор. Ені 20 шақырым, ұзындығы 45 шақырымға созылып жатқан көл балыққа бай.

Америка Құрама Штаттарының Қазақстандағы елшісі Дэниел Розенблюм Атырау облысына жұмыс сапары аясында Абай атындағы оқушылар сарайына келіп, ондағы JasSpace STEAM орталығының жұмысымен танысты.

Оқушылармен кездесіп, балалар жасаған STEAM жобалармен, роботтар прототиптерімен танысқан елші Дэниел Розенблюм JasSpace – уақытпен санаспай атқарған үлкен еңбектің жемісі екенін атап өтті. Және STEAM орталықта атқарылып жатқан жұмыстарды жоғары бағалады.

Қазіргі уақытта STEAM орталықта 7-11 сынып оқушылары «Робототехника», «Инженерияға кіріспе», «3D модельдеу және басып шығару», «Жасушалық биология», «Анатомия», «Химия», «Ағашпен жұмыс» сынды интеграцияланған 16 курс бойынша білім алып жатыр.

Елшіні қабылдаған JasSpace бағдарламасының жоба менеджері Салтанат Ноғайбаланова STEAM орталықтың жұмысымен таныстырып өтті.

«Шеврон» компаниясының қолдауымен жүзеге асырылып жатқан әлеуметтік жобаның басты мақсаты – Атырау жастары арасында заманауи STEAM білім беру әдісін насихаттау. ​ Ашылғанына бір жыл толып отырған ​ STEAM орталықта күні бүгінге дейін 5000-ға жуық оқушы түрлі оқу бағдарламалары аясында білім алып шықты. Оқушыларымыз қалалық, облыстық, республикалық конкурстарға қатысып, жүлделі орындарды иеленіп жүр. Жақында ғана біздің оқушыларымыз жасап шыққан биші робот Теміртау қаласында өткен республикалық конкурста жүлделі номинацияны иеленді. Республикалық «Жасыл ұрпақ бәйгесі» конкурсында эко-жылыжай салу үшін грант жеңіп алды» деп атап өтті жоба менеджері Салтанат Ноғайбаланова.

​ JasSpace орталығында оқушыларға STEAM бағытта білім берілумен бірге, ерте жастан кәсіптік даярлау жобасы жүзеге асып жатыр.

STEAM бағытта білім беру әдісі бүгінде Америка, Сингапур, Жапония сынды әлемнің озық елдерінде трендке айналып отырғанын ескерсек, Қазақстан жастарын дамытуда JasSpace кеңістігінің маңызы зор.

Баян Жанұзақова

Афион-Қаракесир қаласында бір-бірінен ерекшеленетін музей көп. Соның ішінде Аихеологиялық музейдің орны бөлек.

Музейге кіргеннен қаланың мрамор орталығы екені анық аңғарылады.

Мрамормен көмкерілген тарихи экспонаттар бірден өзіне тартады. Мұндағы жәдігерлер сонау қола, мыс дәуірінен тамыр тартады. Тіпті 15 миллион жыл бұрын тірлік еткен мамонттың да қаңқасын табасыз. Сондай-ақ ежелгі халықтың тұрмысы мен тіршілігінің эволюциясынан толық мәлімет алғандай әсерге бөленесіз. Ең қызығы, осы жерде түрлі тарихи мәселелерді талқылап, ғалымдар басын қосу үшін арнайы орын берілген. Музейде тарихи деректерді түгендеудің аурасы мүлде бөлек болары даусыз.

Стамбұлдағы аты аңызға айналған Қыз мұнарасы күрделі қалпына келтіру жұмыстары мен бірқатар жаңартулардан кейін Түркия Республикасының құрылғанына 100 жыл толған мерейтойына орай, ескерткіш және мұражай ретінде қайта ашылды, деп хабарлады Qainarinfo.kz.

Стамбұлдың Азия жағалауында орналасқан Қыз мұнарасы 2021 жылы Мәдениет және туризм министрлігі бастаған қалпына келтіру жұмысынан жергілікті халық пен туристерге есігін қайта ашты. Босфор бұғазының жағасында орналасқан мұнара енді мемориалдық мұражай ретінде қызмет етеді.

Қыз мұнарасы біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырда қазіргі Үскүдар жағалауынан шамамен 20 метр қашықтықтағы аралда Босфор арқылы өтетін кемелерді басқаруға және салық жинауға арналған кедендік бақылау бекеті ретінде салынған. Бұл кішкентай аралда Шығыс Рим императоры Мануэль Комненос 12 ғасырда қорғаныс ғимаратын салуға бұйрық берді.

Тарихи түбекте мұнарадан мұнараға созылған темір тізбек Босфор бұғазының кіруі мен шығуын басқарды.

1453 жылы Сұлтан Мехмед II Стамбұлды жаулап алғаннан кейін мұнда келесі ғасырларда күзет мұнарасы, маяк және карантин орны ретінде қызмет еткен ағаш мұнара салынды. Республикалық дәуірде қаланың порт басшылары ұзақ уақыт пайдаланған мұнара 1964 жылы Түркияның Қорғаныс министрлігіне, одан кейін 1983 жылы түрік теңіз кәсіпорындарына берілді. Осы кезеңде ол радиолокациялық станция мен қойма қызметін атқарды, кейінірек ол біраз уақыт мейрамхана ретінде жұмыс істеді, оған Үскұдар жағалауынан қайықпен жетуге болады.

Ыстамбұлдың сұлулығын паш ететін сұлу қыз Босфор бұғазының ортасында орналасқан Қыз мұнарасының да атағын арттыратын бірнеше аңыз бар.
Біріншісі патша мен оның ханшайым қызы туралы баяндайды. Бір көріпкел ханшайымның жылан шағып өлетінін болжағаннан кейін, патша қызын қорғау үшін Салачак маңындағы жартастарға Қыз мұнарасын тұрғызады. Алайда ханшайым ақыры тағдырынан қашып құтыла алмай, қамалға жеміс себетін салып кірген жылан шағып алады. Тағы бір аңызда Леандростың мұнарада тұратын Афродитаның монах әйелі Батырға ғашық болғаны айтылады. Леандрос әр түнде мұнараның жарығында жүрген Хироны көру үшін жүзіп жүрді.

Алайда түнде боран салдарынан мұнараның шамдары сөніп қалды. Леандрос адасып, Босфорда батып кетті. Қайғыға батқан Батыр да өз-өзіне қол жұмсады.
Стамбұлдың көрікті жерлерінің бірі ретінде Қыз мұнарасы теңіздің ортасында орналасуына және ауа райы жағдайына байланысты тұрақты күтімді қажет етеді. Осы тұрғыда Түркияның Мәдениет және туризм министрлігі 2021 жылы «Қыз мұнарасы қайтадан көзін ашады» атты реставрация жобасын бастады. Зейнеп Ахунбай мен хан Түмертекин. Соңғы қалпына келтіру аясында мұнараның негізгі құрылымынан оның тарихи құжаттарында жоқ барлық нақты толықтырулар алынып тасталды.
Сонымен қатар, мұнара мен ол тұрған арал қадалармен және сейсмикалық оқшаулағыштармен күшейтілген.
Тауэр ауласының төбесі алынып тасталды және оның орнына ағаш жабын орнатылды, бастапқы пішінге сәйкес дайындалды. Аула мен сыртқы қабаттар да тарихи жазбаларда келтірілген түпнұсқа материалдан қалпына келтірілді.
Стамбұлдың жергілікті тұрғындары мен қонақтары бұл сәнді ғимаратты қаланың әр түкпірінен үнемі тамашалаған. Енді ол мұражай ретінде қайта ашылғандықтан, келушілер сұлу Стамбұлды Қыз мұнарасының тұрғысынан тамашалай алады.
www.kizkulesi.gov.tr

Түркия – әлемдегі туризмі озық дамыған алдыңғы қатарлы елдердің бірі. Қалаларының әрқайсысының өзіндік ерекшелігі бар. Бірі тарихи жерлерімен мақтанса, енді біреулері шетелдіктерді ұлттық тағамдарымен баурайды.

Жұмыс барысымен Ыстанбұл, Едирне, Бурса, Биледжик шаһарларына ат басын тіредік.

Айя София мешітін тамашалап, 15 ғасырдан астам уақыт бұрын салынған Базилика Цистернасын көрдік. Бұл Ыстамбұлдың тамаша тарихи нысандарының бірі. Айя Софияның оңтүстік-батысында орналасқан қаланың ең үлкен жабық цистернасы. Ол 10-12 метр тереңдікте орналасқан Түркиядағы көне және де жақсы сақталған су қоймаларының бірі. Цистернаның ұзындығы 140, ал ені 70 метр. Гректер 306-337 жылдар аралығындында Рим императоры бірінші Константин билік еткен уақытта Базилик цистернасын сала бастады. Аса ауқымды нысанның құрылысын аяқтау оңайға түскен жоқ. Тек 532 жылы Юстиниан үстемдік құрған уақытта жұмысы аяқталды. Тарихи мекен құрғақшылық жылдары халықты ауыз-сумен қамту үшін салынған. Шамамен 100 мың тонна су қорын сақтауға болатын.

1. Айя София мешіті

2. Базилика цистернасы

Шетелден келушілер көбіне Түркияның Едирне қаласында орналасқан Селимие мешітіне қызығушылық танып жатады. Себебі қасиетті мекен ЮНЕСКОНЫҢ Бүкіләлемдік мұралар қорына енгізілген. 1568-1574 жылдар аралығында салынған. Ислам әлеміндегі архитектуралық жетістіктердің қатарында.

Эдирндегі кезекті ескі мешіт Ескі Джами. Ол 1414 жылы ашылды. Бұл қаладағы ең көне ғимарат. Қасиетті мекен Селимие мешітінің жанында орналасқан. Құрылысты 1403 жылы Йылдырым Баязид ханның ұлы Әміре Сүлейман бастаған. Ол қайтыс болғаннан кейін мешіттің құрылысы 1414 жылы Челеби Мехмет кезінде аяқталды. Мешіттің бүйір есігіндегі жазбаға сәйкес, оның сәулетшісі Кониядан келген қажы Алаэддин, ал шәкірті Ибраһимнің ұлы Омар болған. Ішкі ауданы 2116 м2 құрайды. Оның үстінде тоғыз күмбез бар. Осыған байланысты күмбезді мешіттер тобына кіреді.

Ал, Үш-Шерефели мешіті-Эдирненің ең маңызды мешіттерінің бірі. 1437 жылы құрылыс басталып 1447 жылы аяқталды. Алла үйін тұрғызу шамамен он жылға созылды. Мешіттің төрт мұнарасының бірі спираль тәрізді. Осы себепті қасиетті жерді «Бурмали джами»деп те атайды. Мұнаралардың биіктігі-81 метр. Қабырғалары мен нысанның төбесінен көз жауын алатын түрлі арихтектураларды көруге болады.

Түркияның сауда-экономикалық саласында маңызды рөл атқаратын тағы бір қаласы Бурса. Бұл шаһар бір кездері ел астанасы болған. Ондағы архитектурасымен көздің жауын алатын Ұлы-джами мешітіне туристер жыл сайын ағылады. Нысан Баязит І -дің əмірімен 1396 жылы басталып, 1400 жылы аяқталған. Сол дəуірдегі Осман империясының үлкен мешіттерінің бірі болған.

Сапар барысында Осман империясының негізін алғаш қалаушы тұлғаның бірі Ертұғырыл ғазы Сүлеймен Шаһтың басына барып, тағзым еттік. Ертұғырыл ғазы немесе Ертұғырыл бей, Оғыз тайпасынан тараған Қайы руының XIII ғасырдың ортасында тайпаның көсемі болған. Осман империясының негізін алғаш қалаушы тұлға. Ол 1281 жылы қайтыс болған соң, ұлы Осман ғазы 1299 жылы Осман империясын құрды. Сұлтан Мехмед I-нің бұйрығымен салынған деп есептелетін оның қабірі Анадолының батысында Сөгүтте орналасқан. Оны 1737 жылы Сұлтан Мұстафа III-ші қайтадан қалпына келтірді. Кейіннен Сұлтан Абдулхамид II –ші тағы да жөндеді. Осыдан соң зираттың бір бөлігі ретінде екі субұрқақ салынды. Ертұғұрыл ғазидің қабірінің сыртында оның әйелі Халиме Хатун мен оның ұлы Савджи бей жерленген.

Эдирндегі Араста базары-Түркиядағы ең танымал сауда орындарының бірі. Ол 15 ғасырда салынған. Әлі күнге дейін өзінің тарихи келбетін жоғалтпаған. 1590 жылы Генрих III-нің бұйрығымен салынған базар Селимия Араста деп те аталады. «Араста» базары Селимие мешітіне тікелей табыс алып келетін орын. Қазіргі уақытта Араста жергілікті халықтыңда, туристердің де ең сүйікті орны. Мұнда кілемдер, ыдыс-аяқ және зергерлік бұйымдардан бастап дәстүрлі түрік өнімдерін көруге болады. Ішінде шамамен 130-ға жуық дүкен бар.

Түркия елінде тасын түртсең, тарихтан сыр шертетін тарихи жерлер мен ескерткіштер көп. Олардың барлығы да көне заманның куәгеріндей өткен күннен сыр шертіп тұр.